ZEYNEP GÖKALP

Ticaret Bakanlığı, sosyal medya reklamlarına karşı bir uyarı yazısı yayımladı ancak milyonlarca takipçisi bulunan hesaplar dahi ceza yemekten kurtulamadı. Örtülü reklam nedir? Ne zaman reklam, ne zaman işbirliği yazılmalı?
Sosyal medya üzerinden faaliyet gösteren influencerlar yani sosyal medya etkileyicileri, yaptıkları paylaşımlarla ilgili yasal yaptırımlarla karşı karşıya kalabiliyor. Öyle ki son dönemde milyonlarca takipçisi olan isimler de yüksek meblağda cezalar ödedi.
Temizlik videolarıyla ünlenen Cem Özkök 'reklam' yazmadığı için 500 bin TL, gizli reklam yaptığı tespit edilen Şeyma Subaşı ise 550 bin TL ceza aldı.
Peki paylaşım yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar neler, örtülü reklam nedir ve neleri kapsıyor?

Örtülü reklam nedir?
Ticaret Bakanlığı'nın konuya ilişkin kılavuzunda örtülü reklam şöyle açıklanıyor:
Örtülü reklam; reklam olduğu açıkça belirtilmeden reklam mecralarında (her türlü iletişim aracı), mal ve hizmetlere ilişkin isim, marka, logo ya da diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticaret unvanı ya da işletme adlarının reklam yapmak amacıyla tanıtıcı mahiyette sunulmasıdır.

Örtülü reklam cezası sadece ticari hesapları mı ilgilendiriyor?
Örtülü reklam konusunda Sputnik Türkiye'nin sorularını yanıtlayan avukat Aigerim Sabit Bıkmaz, sosyal medya fenomenlerinden sıradan kullanıcılara kadar herkesi ilgilendiren ayrıntıları açıkladı.
Örtülü reklam konusunda en merak edilen konuların başında 'bireysel hesaplar da ceza alabilir mi?' sorusu geliyor: "Yalnızca ticari hesaplar değil, bireysel hesaplardan ticari kazanç elde edenler de ceza kapsamına girebilir. Örtülü şekilde yapılmamış reklamlara ceza kesilmez. Örtülü reklam cezaları, öncelikle ticari amaçla hareket eden hesapları hedef alır. Ancak bireysel kullanıcılar da, ticari kazanç sağlamak amacıyla örtülü reklam yapıyorsa, bu cezalarla karşılaşabilirler"

Örtülü reklamda hesabın gizli ya da açık olması fark eder mi?
"Hesabın açık (herkese açık) ya da kapalı (sadece belirli kişilere açık) olması ceza açısından fark yaratmayabilir. Yasa, içeriklerin kamuya açık olmasına değil, ticari amaç taşıyıp taşımadığına odaklanır. "

Takipçi sayısı örtülü reklam cezasını etkiler mi?
"Takipçi sayısı cezayı doğrudan etkilemez. Ancak geniş kitlelere hitap eden hesapların reklam etkisi daha büyük olacağı için, bu tür hesaplar daha sık denetlenebilir ve olası ihlaller nedeniyle cezalandırılabilir. İşletme hesapları ve influencer olarak bilinen kullanıcılar, ticari faaliyet kapsamında değerlendirilir. Bu tür hesapların reklam kurallarına uyması zorunludur. Eğer bir hesap, herhangi bir ürün, hizmet veya markayı gizlice tanıtıyor ve bu tanıtım karşılığında doğrudan veya dolaylı bir kazanç elde ediyorsa, örtülü reklam cezasına tabi olabilir. Sonuç olarak, yalnızca ticari hesaplar değil, ticari bir amaçla örtülü reklam yapan herhangi bir kullanıcı da bu cezalarla karşı karşıya kalabilir."

Sosyal medyada örtülü reklam yapanlara ne tip ceza uygulanıyor?
Cezalardan birincisi idari para cezası. 2024 yılı için uygulanacak idari para cezası 550 bin lira olarak belirlendi ancak cezaların birden fazla tanımı ve uygulanış biçimi var. Bir diğeri, 'Tüketiciyi Yanıltıcı Reklamlardan Kaynaklanan Zararların Tazmini' Yani, eğer reklamlar tüketiciyi yanıltıyorsa, tüketici meydana gelen zarardan sorumlu tutulabiliyor.

Bir de içerik engelleme durumları mevcut ki, o durumlar da şunlar:
1. Telif Hakları: Telif hakkıyla korunan içeriklerin izinsiz paylaşımı. 2. Cinsel İçerik: Çocukların erişimi uygun olmayan cinsel içerikli reklamların engellenmesi. 3. Gizlilik İhlalleri: Kişisel bilgilerin izinsiz paylaşılması ve kişisel hakların ihlali. 4. Çocukların Korunması: Çocuk istismarını teşvik eden içeriklerin kaldırılması. 5. Şiddeti Teşvik Eden İçerikler: Şiddeti yayan veya internet üzerinden örgütlenme yapan sitelerin erişiminin engellenmesi. Sosyal medya platformları, kullanıcı güvenliğini sağlamak ve yasal gerekliliklere uymak amacıyla bu tür içerikleri engelleyerek veya silerek müdahale eder. Eğer engelleme mümkün değilse, sitenin tamamı kapatılabilir.
Mahkeme Kararı: Bir mahkeme kararıyla, bir reklamın sahte veya hileli olduğu tespit edilirse, daha ağır cezası uygulanabilir veya ilgili reklam tamamen kaldırılabilir. Bu tür cezalar, reklamların niteliğine ve etkisine göre değişiklik gösterebilir.

Bir ürün ya da mekân paylaşıldığında, karşılığında para almasa da reklam/reklam değildir yazmak şart mıdır?
Eğer bir ürün veya mekân, tamamen kişisel beğeni doğrultusunda paylaşılıyorsa, bu genellikle reklam olarak değerlendirilmez. Ancak, takipçilerin bu paylaşımı reklam olarak algılamaması için açıklayıcı bir ifade kullanmak faydalı olabilir; bu ifade zorunlu değildir.

'Reklam değildir' yazısı neden eklenmeli?
Yüksek takipçili hesaplarda, bu tür paylaşımlar takipçiler tarafından bir onaylama veya öneri olarak algılanabilir. Bu nedenle, “Reklam değildir” ifadesinin eklenmesi daha iyi bir uygulama olabilir.

'İşbirliği' yazmak ne zaman gerekli?
Eğer bir ürün veya hizmet ücretsiz sağlanmışsa, bu durumda paylaşımın bir reklam olduğunu belirtmek gereklidir. “Hediye” veya “iş birliği” gibi ibarelerin kullanılması zorunludur. Sonuç olarak, bir paylaşımda maddi bir karşılık olmasa bile, takipçilerin doğru bir şekilde bilgilendirilmesi adına reklam olup olmadığının belirtilmesi iyi bir uygulama olarak kabul edilir. Ancak, gönüllü olarak yapılan kişisel paylaşımlarda bu zorunlu değildir. Fakat hediye ürünler söz konusu olduğunda, bu durumun mutlaka açıklığa kavuşturulması gerekir.

Paylaşımlardaki 'reklam' ve işbirliği' yazıları: Ne farkı var?
"Reklam" ve "işbirliği" ifadeleri, benzer alanlarda kullanılsalar da anlam ve kullanım amaçları açısından farklılık gösterir: Reklam; bir ürün, hizmet veya markanın tanıtımı amacıyla yapılan ve genellikle ücretli olan içerikleri ifade eder. "Reklam" ifadesinin kullanılması, içeriğin ticari bir amaca hizmet ettiğini net bir şekilde iletir. 'İşbirliği' terimi ise, bir marka veya kişi ile ortak bir proje veya çalışmayı ifade eder. İşbirlikleri, çoğunlukla reklam içerikleri gibi ticari olabilir, ancak bu tür içerikler, reklamdan daha yaratıcı ve ortak bir amaca yönelik bir yaklaşım sergileyebilir. "Reklam" ifadesi, içeriğin doğrudan bir ürün veya hizmetin tanıtımına yönelik olduğunu gösterirken, "işbirliği" ifadesi, bir marka veya kişiyle yapılan ortak çalışmayı ve genellikle karşılıklı fayda sağlamayı vurgular. Her iki ifade de şeffaflık amacı güder, ancak hangi ifadenin kullanılacağı, içerik türü ve amacına bağlı olarak değişir. Bu nedenle, içerik üreticilerinin, paylaşımlarında doğru ifadeleri kullanarak takipçilerini bilgilendirmeleri önemlidir.

‘Reklam değildir’ ifadesinin bir hükmü var mıdır?
"Reklam değildir" ifadesi, bir içeriğin doğrudan ticari bir amaç taşımadığını, yani belirli bir ürün veya hizmetin tanıtımı amacıyla hazırlanmadığını belirtmek için kullanılır. Bu ifade, izleyici veya okuyucunun içeriğin tarafsız ve bağımsız olduğunu anlamasına yardımcı olur. Bu tür bir açıklamanın kullanımı, içeriğin gerçekten reklam içermediği durumlarda şeffaflık ve güvenilirlik sağlamak açısından önemlidir. Ancak, eğer içeriğin niteliği bu ifadeyle çelişiyorsa, bu durum yasal ve etik sorunlar doğurabilir. Dolayısıyla, içerik üreticilerinin "reklam değildir" ifadesini dikkatlice kullanmaları, hem izleyicilerin güvenini kazanmak hem de yasal yükümlülüklere riayet etmek açısından kritik öneme sahiptir.