SSCB vatandaşı Yuri Gagarin, 60 yıl önce 12 Nisan’da dünyanın ilk insanlı uzay uçuşunu gerçekleştirerek uzaya giden ilk kozmonot unvanını aldı. Rusya’da, Kozmonotluk Günü olarak kutlanan bu gün için Rusya’nın İstanbul Başkonsolosluğu tarafından yayınlanan bildiride, Türkiye-Rusya arasındaki uzay işbirliği görüşmelerine vurgu yapıldı.
12 Nisan 1961’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) vatandaşı Yuri Gagarin dünyanın ilk insanlı uzay uçuşunu gerçekleştirerek uzaya giden ilk kozmonot unvanını aldı.
1962 yılından beri Rusya’da her yıl Kozmonotluk Günü olarak, 1969 yılından itibaren ise, dünyada Uluslararası Havacılık ve Kozmonotluk Günü 12 Nisan’da kutlanıyor. Ayrıca, 2011 yılında, Birleşmiş Milletler bugünü Uluslararası İnsanlı Uzay Uçuşu Günü olarak ilan edildi.
Kozmonotlar Günü arifesinde, Rusya’nın İstanbul Başkonsolosluğu tarafından bir bilgi bülteni yayınlandı:
“Yuri Gagarin, 9 Mart 1934 tarihinde Smolensk ili Gjatsk (şimdi Gagarin) ilçesi Kluşino Köyünde köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. 1951 ile 1955 yılları arasında, Gagarin, Saratov Endüstri Teknik Okulunun Dökümcülük ihtisas alanında eğitim görüp üstün başarı diplomasını almıştır.
1954 ile 1955 yılları arasında, Yuri Gagarin, Saratov ili Aero Kulübü’nün üyesi olup burada ilk uçak uçuşunu ve ilk paraşütle atlayışını yapmıştır. 1957 yılında, Hava Harp Okulundan mezun olup kendi isteği ile Zapolarye’deki (Kuzey Kutup Dairesi’nin üstünde kalan bölge) Kuzey Filosunun Avcı Havacılık Alayına tayin edilmiştir. 1960 yılında, Gagarin, kozmonot ekibine kozmonot adayı olarak katılıp ilgili eğitime başlamıştır.
‘Uçuşu 1 saat 48 dakika sürdü’
12 Nisan 1961 tarihinde Vostok uzay aracının pilotu olarak ilk uzay uçuşunu gerçekleşmiştir. Uçuş, 1 saat 48 dakika sürmüştür. 1968 yılında, Gagarin, N.Y.Zhukovsky Hava Kuvvetleri Mühendislik Akademisinin mühendislik fakültesinden üstün başarı ile mezun olup Pilot-Kozmonot Mühendis unvanını almıştır. 27 Mart 1968 tarihinde eğitim uçuşu sırasında uçak kazasında ölmüştür. Kazanın kesin nedeni tespit edilmemiştir. Yuri Gagarin’in küllerinin bulunduğu kap, Moskova’da Kızıl Meydanındaki Kremlin duvarına gömülmüştür.
‘Gagarin, birçok yabancı ülkenin onursal unvanına layık görüldü’
Yuri Gagarin, Sovyetler Birliği Kahramanı unvanının yanı sıra Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Küba, Brezilya, Macaristan, Endonezya, Vietnam dahil olmak üzere birçok yabancı ülkenin onursal unvan ve ödülüne layık görülmüştür. 1968 yılında Uluslararası Havacılık Federasyonu, Yuri Gagarin Altın Madalyasını takdim etmeye başlamıştır.
‘Uzaya ilk insanlı uçuşun yanı sıra SSCB uzay araştırmaları birçok rekora daha sahip’
Yuri Gagarin’in uçuşu, insanlı uzay uçuşlarının gelişiminin başlangıcı olmuştur. Uzaya ilk insanlı uçuşa ek olarak, SSCB uzay araştırmaları alanında bir dizi başka rekora sahiptir. Bunlar arasında; uzay gemilerinin ilk grup uçuşu (Andriyan Nikolaev ve Pavel Popovich, 1962), ilk kadın kozmonot (Valentina Tereshkova, 1963), ilk çok koltuklu uzay uçuşu (Voshod uzay aracı, Vladimir Komarov, Konstantin Feoktistov, Boris Egorov, 1964), uzayda yürüyen ilk insan (Aleksey Leonov, 1965), insanlı uzay araçlarının ilk yanaşması ve mürettebat üyelerinin bir uzay aracından diğer uzay aracına geçmesi (Soyuz-4 ve Soyuz-5, 1969), ilk insanlı uzay istasyonu (Salyut-1, 1971).
‘Uluslararası Uzay İstasyonu çalışmalarına başladığında Rusya’nın 25 yıllık deneyimi vardı’
Bugün itibariyle, Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ), dünya çapında insanlı uzay uçuşlarının en büyük projesidir. Bu proje, insanlı uzay uçuşlarının gelişimine dair önceki tüm programların deneyimi ve teknolojilerini içine almıştır. Rusya’nın, Uluslararası Uzay İstasyonunun geliştirilmesine ve çalışmasının sürdürülmesine katkısı çok büyüktür. 1993 yılında Uluslararası Uzay İstasyonunda çalışmalar başladığında, Rusya, uzay istasyonlarının işletilmesi konusunda 25 yıllık deneyime ve buna bağlı gelişmiş yer altyapısına sahipti. 2000 yılından itibaren, istasyon, sürekli olarak astronot bulundurmaktadır. İstasyonda, Rus ve Amerikan astronotlardan oluşan mürettebatlar, birbirlerini değiştirerek birkaç ay boyunca çalışmaktadır. Şu anda Uluslararası Uzay İstasyonunda Expedition 65 mürettebatı çalışıyor.
Bugün Uluslararası Uzay İstasyonu, 15 modülden oluşmaktadır. İstasyonun ağırlığı 400 tonun üzerindedir. Uluslararası Uzay İstasyonu bir futbol sahası büyüklüğündedir. Genellikle istasyonda en fazla altı kişi bulunur. Bunlar Soyuz uzay araçlarının iki mürettebatıdır. Uluslararası Uzay İstasyonu, yeryüzünden yaklaşık 400 km yükseklikte hareket edip bir buçuk saatte dünya etrafındaki turunu tamamlamaktadır.
‘Günümüze dek 12 uzay turisti gönderildi’
Uluslararası Uzay İstasyonu, uzay turizminin odağıdır. İlk uzay turisti ABD vatandaşı Dennis Tito, 2001 yılında Uluslararası Uzay İstasyonuna uçuş yapmıştır. Bugüne kadar Uluslararası Uzay İstasyonuna toplam 12 turist gönderilmiştir.
‘Gün itibariyle Uluslararası Uzay İstasyonu’na bir Türk kozmonotu göndermek için görüşmeler devam ediyor’
Uzay araştırmaları alanında Rusya ile Türkiye işbirliğinin çok somut perspektifleri vardır. Bugün itibariyle, Rusya’ya ait Soyuz uzay aracı ile, Uluslararası Uzay İstasyonuna bir Türk kozmonotu göndermek için görüşmeler devam ediyor. Böyle bir teklif, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı R.T. Erdoğan’a ilk defa 2019 yılında Rusya MAKS Havacılık Fuarına yaptığı ziyaret esnasında yapılmıştır.
Uzay sektöründe iki ülke arasındaki etkileşim için yasal bir zemin hazırlanıyor. Barışçıl uzay alanında işbirliği konusunda hükümetlerarası bir anlaşma taslağı değerlendirilmektedir. Rus tarafı, Türk kozmonotlarının eğitimi ve Türkiye’nin çıkarları doğrultusunda insanlı uzay projesinin hazırlanması ile ilgili ayrıntıları görüşmeye hazırdır.”