İktidardaki Eylem ve Dayanışma Partisinden (PAS) Sandu ile Moldova Sosyalistler Partisi (PSRM) adayı, Gagauz Türkü Aleksandr Stoyanoglo'nun yarıştığı seçimde, sandıkların tamamında oy sayma işlemleri tamamlandı.
Buna göre, dört yıl önce ilk kadın cumhurbaşkanı seçilen Sandu, yüzde 55,33 oy oranıyla bu sefer de seçimin galibi oldu. Sandu'ya geçen sefer olduğu gibi, bu seçimde de oyların birçoğu yurt dışında yaşayan Moldova vatandaşlarından geldi.
Sandu'nun rakibi Rusya yanlısı PSRM adayı Stoyanoglo ise ülke içinde Sandu'ya göre daha fazla oy alsa da yurt dışındakilerle birlikte oyların yüzde 44,67'sini alarak seçim yarışını kaybetti.
Yurt dışında yaşayanlar dahil yaklaşık 3 milyon 302 seçmenin bulunduğu ülkede, cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turuna katılım oranı yüzde 54,34 oldu.
Kesin sonuçların 3 gün içinde açıklanması beklenirken, seçimden birinci çıkan aday 45 gün içinde yemin ederek cumhurbaşkanlığı görevine başlayacak.
Batı'dan Sandu'ya tebrik ve destek mesajı
Sandu'nun seçim zaferinin ardından ilk tebrikler Batı'dan geldi. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Roberta Metsola, Sandu'yu tebrik ederek, AB yetkilileri Moldova'ya desteklerini sürdüreceklerini belirtti.
Sandu'yu tebrik edenler arasında Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis ve Başbakanı Marcel Ciolacu, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da bulunuyor.
Dünya Bankası deneyimli Sandu
Eğitim ve iş hayatının bir kısmını Batı’da geçiren Sandu’nun ülkesinde devlet tecrübesi de bulunuyor.
Moldova'nın Faleşti bölgesindeki Risipeni köyünde 1972'de doğan Sandu, Kişinev'deki Ekonomik Eğitim Akademisi'nden (ASEM) 1994'te mezun oldu.
1995-1998 yıllarında Moldova Cumhurbaşkanlığı Kamu Yönetimi Akademisi'nde uluslararası ilişkiler bölümünde okuyan Sandu, 2010'da Harvard Üniversitesi John F. Kennedy Kamu Yönetimi Enstitüsü'nde eğitimini tamamladı.
Sandu, devlet görevine ilk olarak 1994'te Moldova Ekonomi Bakanlığında başlayarak, 2012-2015'te Moldova Eğitim Bakanı olarak görevini yürüttü ve eğitim alanında bazı reformları hayata geçirdi.
Maya Sandu ayrıca, 1998-2005 ve 2010-2012 yıllarında Dünya Bankası'nda çeşitli görevler üstlendi.
Sandu'nun Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlık görevi
Sandu siyasi hayatına, kurduğu Eylem ve Dayanışma Partisinde (PAS) başladı. PAS ile Haysiyet ve Doğruluk Platformu Partisi (Platforma DA) koalisyonuyla oluşturulan sağ blok "ACUM DA şi PAS" Şubat 2019'daki parlamento seçim yarışında ikinci sırada geldi.
Parlamentoda PSRM ile sağ blok "ACUM DA şi PAS"ın Haziran 2019'da koalisyon hükümeti kurması sonucu, Sandu ülkenin başbakanı oldu.
Sandu'nun Moldova'daki başsavcının atanması sürecini belirleyen yasada değişiklik yapma girişiminin ardından Rus yanlısı PSRM ile Batı yanlısı sağ blok ACUM DA şi PAS'ın kurduğu koalisyon hükümeti Kasım 2019'da düşürüldü.
Cumhurbaşkanlığı yolculuğunun ikinci adaylığında zafer
Moldova cumhurbaşkanlığı için Sandu 3 kez aday oldu. 2016'da ülkedeki cumhurbaşkanı seçim yarışında ikinci gelen Sandu, 2020'de Rus yanlısı adaya karşı seçimi kazanarak ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı oldu. Sandu, üçüncü kez adaylığında da yarışı önde tamamladı.
Görev süresince ülkede ekonomik krizin derinleşmesi, enflasyon oranı ve doğal gaz fiyatının katbekat artması sebebiyle eleştirilen Sandu, buna Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik başlattığı savaşın neden olduğunu savundu.
Batı yanlısı tutumuyla öne çıktı
Batı yanlısı tutumuyla öne çıkan ve Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaşma yönünde siyaset izleyen Sandu'nun iktidarındaki Moldova, "aday ülke" statüsü alarak AB ile müzakerelere başladı.
Sandu, 20 Ekim'de düzenlenen cumhurbaşkanı seçiminin ilk turu ile aynı gün AB'ye katılım amacıyla anayasada değişiklik yapılmasına ilişkin referandum düzenlenmesini sağladı. Bu referandumda anayasada değişikliklerin yapılmasına vatandaşların yüzde 50,35'i "evet", yüzde 49,65'i "hayır" oyu verdi.
Görev süresince Rusya karşıtı siyaset izleyen Sandu, Moskova'yı ülkedeki durumu istikrarsızlaştırma ve düzensizlik yaratma girişiminde bulunmakla suçladı. Sandu'nun iktidarında Moldova, Ukrayna'daki savaş nedeniyle Batı tarafından Rusya'ya karşı uygulanan yaptırımlara katıldı, bazı Rus medya kuruluşlarının faaliyetlerini yasakladı.
Devlet sınavlarında kontrol sistemini katılaştıran Sandu, Rusçanın okullarda zorunlu ders olarak görülmesi zorunluluğunu kaldırdı.
2030'a kadar AB'ye üye olmayı hedefleyen Moldova Cumhurbaşkanı Sandu'nun, bundan sonra da bu yönde siyaset izleyeceği öngörülüyor.
Sandu ile rakibi Stoyanoglo arasındaki tartışmalar
Sandu'nun 2020'de iktidara gelmesinin ardından, seçimdeki rakibi ve dönemin Moldova Başsavcısı Aleksandr Stoyanoglo ile arasında tartışma başladı. Tartışma sonrası, Stoyanoglo görevden alındı.
Başsavcılığa ve kendisine baskı kurulduğunu savunan Stoyanoglo'ya görevini kötüye kullandığı suçlaması yöneltildi. Stoyanoglo, bunun üzerine başvurduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından şikayetinde haklı bulundu.
Stoyanoglo, daha sonra, Sandu ile mücadelesini siyasi zemine taşıyarak, son cumhurbaşkanlığı seçiminde sosyalistlerin adayı oldu.
Seçimde ihlal iddiası ve sonuca tepki
Moldova Merkez Seçim Komisyonu, hafta sonu yapılan cumhurbaşkanı seçiminin özgürce gerçekleştiğini ve seçim sonucunu etkileyecek ihlal vakalarının olmadığını bildirse de muhalifler, seçimde ve referandumda ciddi ihlallerin yapıldığını savundu.
Seçmenlerin oylarını satın aldıkları gerekçesiyle iktidara muhalif bazı kişilerin evinde polis tarafından aramaların yapılması ve gözaltıların yaşanması da dikkati çekiyor.
Ayrıca, 500 binden fazla Moldova vatandaşının yaşadığı Rusya'nın başkenti Moskova'da büyükelçilik binasında sadece 2 sandığın açılması da tepki çekti. Bir önceki seçimde, Rusya genelinde yaklaşık 30 sandık kurulmuştu.
Seçim sonucunu değerlendiren eski Moldova Cumhurbaşkanı ve PSRM Başkanı İgor Dodon, Rus haber ajansı TASS'a yaptığı açıklamada, destekledikleri aday Stoyanoglo'nun yurt içinde Sandu'ya göre daha fazla oy aldığına dikkati çekti.
Yurt dışında yaşayan vatandaşların Sandu'yu tercih ettiğine işaret eden Dodon, "Oylama sonucu, Sandu ve partisinin ülkeyi yönetmekte başarısız olduğunu gösteriyor." ifadesini kullandı.
Dodon, benzer durumun 20 Ekim'de düzenlenen referandum için de geçerli olduğunu söyledi.
Bu arada, PSRM seçim sonuçlarına ilişkin yazılı açıklama yaptı. Seçimin özgürce yapılmadığı ve demokratik olmadığı belirtilen açıklamada, "Maya Sandu gayrimeşru cumhurbaşkanı. PSRM, Sandu'nun seçimi kazanmasını sağlayan yurt dışındaki oyları tanımıyor." ifadesine yer verildi.
Ülkedeki iktidara muhalif Rusya destekli "Zafer" isimli siyasi blok da seçim sonucunu kabul etmediklerini ve bunun için Moldova Anayasa Mahkemesine başvuracaklarını açıkladı.
Seçim yarışında ikinci gelen Aleksandr Stoyanoglo ise şimdiye kadar sonuçlarla ilgili bir değerlendirme yapmadı ve taraftarlarını meydanlara çağıracak bir mesaj vermedi
Bundan sonraki süreçte, Moldova'daki siyasi güçlerin 2025'te düzenlenecek parlamento seçimleri için hazırlık yapmaya başlayacağı öngörülüyor.