Kolombiya'da birçok genç kadın geçinmek için taşıyıcı anneliğe yöneliyor. Giderek yaygınlaşan bu uygulama yasal olsa da bu alanda hiçbir düzenleme bulunmuyor.
Kolombiya'da taşıyıcı anne bulmak internet üzerinden araba alım satımı kadar kolay. Birçok kadın geçinmek için başka bir yol olmadığına inanıyor ve ülkede taşıyıcı annelik giderek yaygınlaşıyor.
"Bogota'da yaşıyorum, rahmimi kiralıyorum."
Bir Facebook grubunda paylaşılan bu ilan Kolombiyalı genç bir kadından ve olağan hale gelmiş sayılan mesajlardan biri.
Sadece Kolombiya'ya özgü de değil. 22 yaşındaki Mery Venezuelalı ve aylardır Güney Amerika'da potansiyel ebeveynlere internet üzerinden ulaşmaya çalışıyor.
Online satış
Platformlarda ilan veren çoğu kadın gibi o da maddi nedenlerden bu işi yapıyor.
"Partnerimden ayrıldığımda başladım. Yaklaşık beş yıldır birlikteydik ve iki çocuğumuz vardı. Yani bunu bir çiftin gebe kalmasına yardımcı olmak için yapıyorum ama daha çok ekonomik olarak kendime yardımcı olmak için yapıyorum" diyor.
Mery taşıyıcı anneliği ilk olarak bir podcast yayınında duymuş ama durumu değişene kadar bu konu üzerinde durmamış. Daha sonra ise artan hayat pahalılığı ve mali güvensizlikle birlikte, birden uygulanabilir bir seçenek haline gelmiş.
Mery ne kadar ücret alacağından emin olamamış. Fiyatların 8 bin ile 40 bin dolar arasında değiştiğini görmüş ve sonunda 10-12 bin dolar arasında bir teklifte karar kılmış.
"Bu, çocuklarımla birlikte yeni bir başlangıç yapmama yardımcı olacaktı" diyor.
Kolombiya'da bu tartışmalı sektörü araştıran gazeteci Lucía Franco, kiralık anneleri ve teklif arayan bireyleri bulmanın ne kadar kolay olduğunu keşfettiğinde şok olduğunu söylüyor.
"Bu kadar açık bir şekilde işlediğini asla hayal edemezdim. Facebook gibi sosyal medyada, çok yoksul olan ve bunu geçimini sağlamanın tek yolu olarak görüp rahimlerini kiralayan kadınlara ait bu kadar çok sayıda ilan bulmak çok şaşırtıcıydı. Ve o kadar ucuzdu ki."
Taşıyıcı annelik Kolombiya'da yasal olmasına rağmen denetlenmiyor ve yasadışı uygulamalarla gelişiyor.
Taşıyıcı annelerin sayısı ya da bu işlemi kaç kez yaptıklarına dair resmi bir kayıt tutulmuyor.
Franco, bu düzenleme eksikliğinin hem anneyi hem de bebeği tehlikeye attığını ve taşıyıcı anneleri insan hakları ihlallerine karşı savunmasız hale getirdiğini söylüyor.
El Pais gazetesine konuşan eski kongre üyesi Santiago Valencia, taşıyıcı annelerin genellikle kötü muamele gördüğünü ve hamilelikleri boyunca kontrol altında tutulmaları için ajanslar tarafından kiralanan dairelere kapatıldıklarını belirtiyor.
BBC bu uygulamaya dahil olan kliniklere başvurdu ancak yanıt alamadı.
BBC’nin sorularını yanıtlayan Kolombiya Sağlık Bakanlığı ise taşıyıcı annelik konusunda bir düzenleme üzerinde çalışıldığını açıkladı.
Birçok Avrupa ülkesinde yasak olan bu uygulama, Kolombiya'daki ajans ve kliniklerde, mümkün olduğunca az bürokrasi ile rahim kiralamak isteyen yabancılara hitap ediyor.
Taşıyıcı annelik seçenekleri
Kolombiya'da iki taşıyıcı annelik seçeneği var: Kadın, embriyo ile hiçbir genetik ilişkisi olmaksızın sadece döllenmiş yumurtayı taşır, ya da kendi yumurtasını bağışlayabilir ve suni döllenme yoluyla embriyoyu taşıyabilir.
Taşıyıcı anne Kolombiya'da doğum yaptığında, doğum belgesinde kendi adı yer alıyor.
Ancak birçok kişi rüşvet yoluyla kliniklere ve doktorlara bunun yerine bebeği satın alan ebeveynlerin adlarını yazdırabiliyor. Biyolojik annenin adı doğum belgesinde ya da herhangi bir kayıtta görünmüyor.
Mery sağlık personeline de rüşvet vermeyi düşündüğünü, normal evlat edinme sürecinden geçmeleri gerekmediği için bebeği satın alan çiftin onu kendi ülkelerine götürmelerinin daha ucuz, kolay ve hızlı olduğunu söylüyor.
Onun için ebeveynlerin nereli olduğu önemli değil; taşıyıcı annelik hizmetini bir çifte sunmak ve "gerçekten isteyen ve bunun için savaşan birine yardım etmek" istediğini söylüyor.
Taşıyıcı anne ilanı bulmak zor değil; her Facebook grubunun bir bölgesi ya da özel bir talebi olduğu için aralarından seçim yapabileceğiniz çok sayıda teklifle karşılaşmak mümkün:
"Rahmimi kiralıyorum. 22 yaşındayım. Çocuk sahibi değilim."
"Bir ailenin hayallerine ulaşmasına yardım etmek istiyorum, sağlıklıyım, kötü alışkanlığım yok."
"Ekvador'dan kiralık anneler lütfen bana mesaj atsın... ABD'ye seyahat edebilmeniz tercih sebebidir."
Bazıları, potansiyel ebeveynlerin aradığı özellikleri sergilemek için çocuklarının fotoğraflarını yayınlıyor: "Kızımın açık mavi gözleri var. Daha fazla fotoğraf mevcut."
Son yıllarda bu sektörün düzenlenmesi için girişimler oldu. Demokratik Merkez gibi farklı siyasi partilerden Kongre üyeleri, taşıyıcı anneliğin ABD'de olduğu gibi yalnızca kâr amacı güdülmeyen durumlarda yasal olması için Kongre'ye toplam 16 yasa tasarısı sundu. Bu tasarıların hiçbiri ilk tartışmanın ötesine geçemedi.
Eylül 2022'de Kolombiya Anayasa Mahkemesi, Kongre'ye taşıyıcı anneliği düzenleme talimatı vererek, uygulamanın altında yatan sorunlara dikkat çekti. Kongre'ye bunu yapması için altı ay süre verildi ancak henüz herhangi bir düzenleme getirilmedi.
Franco, bu sorunlu sektörün düzenlenmesinin, kontrolsüz büyümeye karşı ele almak için ilk ve önemli bir adım olduğunu ve rahimlerini kiralamaya itilen savunmasız kadınları koruyacağını savunuyor.
Hayatta kalmak için
Ancak bu uygulama Kolombiya, hatta Güney Amerika ile sınırlı değil, dünya çapında bir uygulama. Uygulamanın yasadışı olduğu ülkelerde kiralık rahim arayanlar pek çok engelle karşılaşıyor; taşıyıcı anne uygulamanın yasal olduğu bir ülkede olsa bile, bebeği başka bir ülkeye geri götürmekle ilgili bürokratik zorluklar olabilir.
Kolombiya'da yasal engeller az olduğu için bu daha kolaydır. İstenen ebeveynlerin isimleri doğum belgelerine yazılır.
Taşıyıcı annelik, kendi çocuklarına hamile kalamayan bireylere yardım etmek isteyen kadınlar için ödüllendirici bir girişim olabilir. Birçoğu bunu kâr için değil, kişisel tatmin için yaptığını söylüyor.
Ancak Mery, tıpkı binlerce kadın gibi, hayatta kalmak için taşıyıcı annelik yapıyor.