Türkiye'nin Roma Büyükelçiliği'ndeki törende, İtalyan Jandarması Venedik Kültürel Mirası Koruma Biriminin Komutanı Binbaşı Emanuele Melelo ve ekibi, üzerinde kadın figürü bulunan mezar stelini, Türkiye'nin Roma Büyükelçisi Ömer Gücük ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun'a teslim etti.
Büyükelçi Gücük, burada yaptığı konuşmada, "İtalyan Jandarmasına bu iade sürecinde Türkiye ile gösterdikleri işbirliğinden ötürü teşekkür ediyorum. Kendilerini tarihi eser kaçakçılığıyla gösterdikleri mücadeleden ötürü de tebrik ediyorum. Tarihi eserler ortaya çıktıkları yerlerde korunmalıdırlar." dedi.
İtalyan Binbaşı Melelo da bu tür kültür varlıklarının evine dönüyor oluşuyla kendilerinin işinin de başarıyla tamamlanmış olmasının gururunu yaşadıklarını belirtti.
Yahya Coşkun da AA muhabirine, "Biz Anadolu'nun bütün kayıp hazinelerinin peşine düşüyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak son 20 yılda 20 binden fazla eserimizi evine geri getirdik. Bu stel ile bu yıl nisan sonunda evine döndürdüğümüz eser sayısı 2956 oldu. Yani şu anda ilk 4 ayda 3 bin esere çok yaklaşmış bulunuyoruz." dedi.
Stele dair bilgi veren Coşkun, "Bu, Zeugmalı Gaziantepli bir hemşehrimiz aslında. 1800 yıl sonra evine geri dönüyor. Kocasını çok seven bir eş, kocasına bağlılığını mezar steline işletmiş, şimdi o mezar stelinde kocasına bağlılığını vurguladığı gibi, toprağına bağlılığını biz temin etmiş oluyoruz." şeklinde konuştu.
Coşkun, eserin geri getirilmesinde uluslararası ilişkilerin ve işbirliğinin önemine vurgu yaparak, "Biz son yıllarda özellikle dünyanın her yerinde hem köken ülkelerle hem de transfere imkan veren ülkelerle çok sıkı bir işbirliği yaptık ve uluslararası olarak süren bu yasa dışı trafiğin önünü kesmek için çeşitli önlemler aldık. Bu ikili ilişkilerimiz İtalya ile de çok iyi şekilde seyrediyor. Başta İtalyan kültür teşkilatı, kolluk kuvvetleri, Carabinieri ile iyi bir işbirliğimiz var. Bu eser konusunda da yine İtalyan meslektaşlarımız ve paydaşlarımızla çalıştık." ifadelerini kullandı.
Eserin Zeugma kökenli olduğu bilimsel raporla onaylandı
Stelin Zeugma'dan kaçırılan eser olduğuna dair tespite değinen Coşkun, "Bu eserin incelemesini arkadaşlarımız yine bizden evvel buraya gelip Roma’da yaptı. İnceleme neticesinde, hem taşın biçimi hem üzerindeki ince işçilikler hem de stil kreatik bakımından yapılan tetkiklerde, hem bizim arkadaşlarımız hem de Zeugma Kazı Başkanımız Kutalmış Hoca ile yapılan çalışma, bilimsel raporlar neticesinde eserin başka hiçbir yere ait olmayacağı, Zeugma kökenli olabileceği test edilmiş, onaylanmış oldu. Bilimsel raporların ışığında İtalyan paydaşlarımız da bu eserin Zeugma kökenli olduğuna karar verip, bize iade etme kararını verdiler." dedi.
Coşkun, söz konusu eserin nasıl ve ne zaman yurt dışına çıkarıldığına dair ellerinde net bilgi olmadığını belirterek, "Tam tarihini bilmiyoruz. O yüzden bu eserin geri getirilmesinde bilimsel çalışmanın rolünü görüyoruz. Ne zaman ve ne şekilde çıkarıldığını bilmediğimiz bir eserin stil kreatik özellikleriyle, taşın cinsiyle, üzerindeki işçilikle bilimsel olarak Gaziantep Zeugma kökenli olduğunu ispatlayabildiğimiz için bilimin ışığıyla neticeyi elde ettik." değerlendirmesinde bulundu.
Bu şekilde tarihi eserleri ülkeye geri getirmenin kendileri için umut ve mutluluk verici olduğunu anlatan Coşkun, şunları kaydetti:
"Vatan dediğimiz şey türküyle, şiirle, eserlerle, geçmişiyle, tarihiyle vatan oluyor. O yüzden biz her bir eseri geri götürdüğümüzde, vatanımızın eksik bir parçasını tamamlıyormuşuz hissine bürünüyoruz. Bugün yine mutlu şekilde vatanımızın eksik bir parçasını götürüyoruz. 1800 yıllık bir bağlantıyı yeniden tesis etmiş oluyoruz. Biz bugün Sayın Büyükelçimizden eserimizi teslim aldık. Yakın bir zamanda önümüzdeki haftaya kalmadan eser, Türkiye topraklarında olacak. Eserimizi önümüzdeki hafta topraklarımıza aldığımızda da Gaziantep'te Zeugma'da Kültür ve Turizm Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy'un önderliğinde teşkilatımızla toplantımızı yapacağız ve oradaki lansmanla ziyaretçilerle buluşturacağız."
"Kocasını seven eş, Satornila, elveda!" yazılı mezar steli
Milattan sonra 2. yüzyılın ortalarına tarihlenen Antoninler dönemi karakteristiklerini yansıtan ve üzerinde bir kadın figürü bulunan mezar stelindeki yazıtta "Kocasını seven eş, Satornila, elveda!" ifadeleri yer alıyor.
Bu stelin, dönemine ilişkin Zeugma’da yerleşik kişi ve toplulukların biyografilerinin çıkarılmasına ve soy çalışmalarına katkı sağlayacak nitelikte olabileceği belirtiliyor.
Söz konusu stel, İtalyan jandarmasınca Mart 2022'de Floransa vilayetinde, halen hakkında soruşturma yürütülen bir kişinin evindeki aramada ele geçirildi.
İtalyan yetkili makamlarının, tarihi eserin Türkiye'den gelmiş olabileceği şüphesiyle durumu Türk makamlarına bildirmesi neticesinde, Eylül 2022'de Zeugma Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay ile bakanlık uzmanları Venedik'te tespit ve teyit çalışmalarında bulundu.
Ardından İtalyan jandarması, Dışişleri Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığının işbirliğindeki çalışmayla eserin Türkiye'ye iade süreci tamamlandı.