Hasar tespit çalışmalarında 50 bini aşkın binanın yıkıldığı ya da acil yıkılması gerektiği belirlendi. Yıkım müteahhitleri faturanın 12 milyar lirayı aşacağını belirtiyor. Müteahhitler ayrıca devletin muhakkak devre olması gerektiğini vurguluyor.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre depremin etkilediği 11 ilde 387 bin 410 binada hasar tespit çalışması yapıldı. Tespitlerde orta hasarlı bina sayısı 11 bin 114 olarak belirlenirken 99 bin 300 binanın az hasarlı, 180 bin 355 binanın ise hasarsız olduğu ortaya çıktı. İncelenen binaların 50 bin 576’sının ise ağır hasarlı ya da yıkık olduğu hasarlıların acil yıkılması gerektiği tespit edildi.
Ekonomim'e konuşan sektör uzmanları her bina için enkaz kaldırma maliyetini 250 bin TL olarak hesaplıyor. 50 bin 576 bina düşünüldüğünde yıkım ve enkaz kaldırma faturası ilk etapta 12,6 milyar TL olarak hesaplanıyor. Enkazın geri dönüşümü ile 5 milyar TL’lik bir değer yaratılabileceğini belirten sektör temsilcilerinin dikkat çektiği bir başka konu da geri kazanımının kamu kontrolünde gerçekleşmesi gerektiği.
'Tüm yıkım firmaları görevlendirilmeli'
Yıkım Müteahhitleri Derneği Eski Başkanı ve Yıkım Uzmanı Mehmet Ali Bulut, “Öncelikli olarak yıkılmış binaların ayıklanması, nakledilmesi sonucu alanlar temizlenecek. Daha sonrasında ağır hasarlı binaların yıkılması ve enkazının kaldırılması sağlanacak. Bu binaların yıkılması ve enkazının nakledilmesi için Türkiye’deki tüm yıkım firmalarının görevlendirilmesi gerekir” dedi.
Sektörde yıkım müteahhitliği belgesi olan veya olmayan 2 bine yakın firma bulunduğunu belirten Bulut, “Tüm firmalara görevlendirme yapılırsa her firma 25 binanın yıkım ve enkazının kaldırılması görevi üstlendirilebilir. Bir binanın yıkım ve enkaz kaldırma süresi yaklaşık 1 ay sürebilmekte olup toplamda bir yıla yakın sürede tüm enkaz temizlenerek bertaraf edilebilir” bilgisini verdi. Bulut, diğer yandan sektörde uzaktan kumandalı, mikro iş makinaları gibi daha gelişmiş makine teçhizat yatırımları yapılması gerektiğinin de altını çizdi.
'Her binaya 2 makine yeterli'
Türkiye yıkım sektöründeki firmaların oluşacak bu enkazı kaldıracak kapasiteye sahip olduğunun altını çizen Bulut, “İlk kentsel dönüşümün başlatıldığı ve 7 milyon konutun dönüşümünün gündeme geldiği 2012 yılından itibaren yıkım sektörü yüksek hızda bir ivmeyle gelişti. Günümüzde bunu gerek kurtarma çalışmaları gerekse de enkaz kaldırma çalışmalarında olumlu yönde etkilerini görmekteyiz” dedi. Deprem bölgelerinde her bina için 2 makine görevlendirilmesi ve yıkımın sıralı yapılması halinde 4 bin iş makinesine ihtiyaç duyulacağını kaydeden Bulut, “Ülkemizde bu sayıyı karşılayacak iş makinesi mevcut. Her bina için yönetici, operatör ve yıkım ustası olarak 8 personel yeterli olacak. Toplamda eş zamanlı yapılan yıkımlarda 16 bin personel görevlendirmek gerekecek” dedi.
'Molozlar için tesis kurulmalı'
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı Sinan Türkkan altında cansız bedenlerin bulunması ihtimali nedeniyle bu enkazların hızlı bir şekilde kaldırılmasının mümkün olmadığını vurguladı. Türkkan, “Bu molozların toplanma alanlarında dönüşüm tesisleri oluşturulması lazım. Çıkan molozlar, yol yapımında ve dolgu malzemesi olarak değerlendirilebilir. Yeni inşaatlarda kullanılabilir. Çünkü kaynaklar sınırsız değil” diye konuştu.
Bir dönem yıkım işi de yapan Toplu İş Makinaları Operatörler Derneği (TİMODER) Başkan Yardımcısı Ahmet Sert de, enkazda yaşam alanlarının yanı sıra kişilerin değerli eşyalarının olma ihtimaline karşı daha temkinli olmak gerektiğini söyledi. Sert, bölgenin büyük olması, kış mevsimi ve yakınlarına yardım için giden kalabalık düşünüldüğünde bu durumun enkaz kaldırma sürecini zorlayacağını aktardı. Sert şöyle devam etti: “Burada iş makinası sahipleri enkazdan çıkacak malzeme ile kendini amorti edebilecek. Özellikle yeni yapılan binalarda eskilere göre demir oranı fazladır. Kapı, pencere, yangın merdivenleri gibi malzemeler nedeniyle bu yapılar hem enkazın kaldırmasını hem de temel açma masrafl arını karşılayabilir.”
Sert, malzemelerin ilk etapta uygun bir yerde stoklanıp daha sonra kamu kontrolünde ayrıştırılması gerektiğini de sözlerine ekledi.
'Asbest uzmanları görevlendirilmeli'
Mehmet Ali Bulut, bu tür bölgelerde enkaz kaldırma ve yıkımlarda dikkat edilmesi gereken konular olduğunu belirterek şöyle konuştu: “Özellikle depremden etkilenen halkımızın kurtarılabilir eşyalarını ayrıştırarak gerçek sahiplerine teslim etmek ve varsa kanserojen materyallerin yayılımını azaltacak tedbirler almak. Çünkü eski yapılarda bazı materyallerde asbest kullanılmıştır. Bölgede asbest uzmanlarının da görevlendirilmesinde yarar var.”