Mübadele Müzesi'nin konumladığı tarihi yapı da 1913-1923 arasında Bir Rum tarafından işletilerek taverna olarak hizmet verdi. Lozan Antlaşması'yla 1923-1930 arasında mübadele gerçekleştikten sonra Rumlar Çatalca'dan gidince sağlık memuru Fethi Onuk tavernayı devraldı. Fakat işletmeyi sürdürmedi.
Daha sonra yapı hazineye devroldu ve bir süre Ziraat Bankası olarak hizmet vermeye başladı. Yapı, 1961'de Fikret Tatari'ye satıldı. Bu dönemde binada biçki, dikiş kursu verildi. Yapı 1967'de Kamil Ölçer tarafından satın alındı ve halen Kamil Ölçer'in varisleri mülkiyetindeydi. Son olarak Ölçer ailesi yapıyı Mübadele Müzesi olarak kullanılmak üzere Lozan Mübadilleri Vakfına tahsis etti.
"Mübadele torunları kendi ve ailelerinin anılarının yaşatılmasından memnunlar"
Çatalca Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünden Aytekin Karabaş, müzeye ilişkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, ziyaretçilerin burada günlük kullanım eşyaları, kıyafetler, mutfak eşyaları, bahçe mobilyaları, kişisel koleksiyon parçaları ve benzeri birçok objeyi görebileceklerini söyledi.
Karabaş, yakın zamanda bir envanter çalışması yaptıklarını ve 150'den fazla ailenin ücretsiz olarak müzeye eşyalarını bağışladığını belirterek, "Bu konuda ciddi bir hassasiyet var. Mübadele torunları kendi ve ailelerinin anılarının yaşatılmasından son derece memnunlar. Biz de onların emanetlerini alıyoruz ve ziyaretçilerimizle buluşturmaya çalışıyoruz.Türkiye'nin ilk göç temalı müzesi burası. Bundan sonra da Samsun, Bursa, Tuzla ve Silivri'de açıldı." dedi.
Kendi ailesinin de mübadelede Çatalca'ya geldiğini ve dedelerinin müzeye eşyalarını hediye ettiğini anlatan Karabaş, yaklaşık 400 parça objenin müzede yer aldığı bilgisini verdi.
"Mübadil kültürünü anlatıyoruz"
Karabaş, müzede Yunanistan topraklarından Türkiye'ye gelen birçok ailenin hikayesine de ziyaretçilerin tanık olacağına işaret ederek, şunları kaydetti:
"İlçemizde öğrencilerimiz aileleriyle birlikte müzeye geliyorlar. Okullarla da iletişim halindeyiz. Mübadil kültürünü onlara anlatmakta yardımcı oluyoruz. Üniversitelerden akademisyenler ve tarih, arkeoloji bölümü öğrencileri de burayı teşrif ediyorlar. Biz de onlarla ilgilenip, yardımcı olmaya çalışıyoruz. Yurt dışından, Yunanistan'dan da çok ciddi bir ziyaretçimiz oluyor. Hatta bazı objeleri bize bağışlayan yabancı konuklarımız da var."
Müzenin hemen yanında yer alan Mübadele Meydanı'nda da Çatalca Belediyesi olarak çeşitli kültürel, sosyal etkinlikler düzenlediklerini söyleyen Aytekin Karabaş, "Malumunuz kültürlerin yaşamasında düğünler çok önemli rol oynar. Bazen burada tam anlamıyla geleneksel mübadil, patriot düğünleri de yaşanıyor." diye konuştu.
Karabaş, mübadele konusuna da değinerek, şu bilgileri verdi:
"Mübadele, Lozan Antlaşmasıyla yapılıyor ve esasına bakacak olursanız, Yunan tarafının istediği bir şey. Çünkü onların nüfusu bizden çok daha az İstiklal Savaşı sonrası. Onlar aslında insan gücüne ihtiyaç duydukları için böyle bir talepte bulunuyorlar ve Lozan Antlaşmasıyla da bu talep yürürlüğe girmiş oluyor. Burada en önemli hususlardan bir tanesi de oradan gelen insanların taşınma konusu. Ağırlıklı olarak gemiyle yapılıyor. Gemi, tren yolculuklarıyla ve başlı başına zaten hazin bir öykü olan yaya olarak gelen mübadiller de var."
Müze, pazartesi hariç haftanın her günü saat 10.00 ve 16.00 arasında ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor.